goyedekparca

Buzdolabi

Alm. Kühlschrank (m), Fr. Glaciere (f), İng. Refrigerator, icebox. Özel bir metodla çalışan, yiyecek ve içecekleri soğuk tutarak uzun zaman muhafaza eden dolap. Sun’i soğuk üreticisi. Besinleri soğukta tutmanın, bunların bozulmalarını yavaşlattığı asırlardır bilinir. Soğutma tertibatlı kamyonlar, vagonlar, gemiler, uçaklar, besinleri uzak mesafelere taze olarak ulaştırabilmektedir. Besin işleme fabrikalarında dev soğutucular kullanılmaktadır.

Soğutma ile, buz üretilmekte, havanın elverişli olmadığı yer ve zamanlarda sun’i kar bile yapılabilmektedir. Kısaca, soğutucular hayatımızın bir parçası olmuştur. Kışın dağlarda, çukurlarda kar biriktirmek, sonra bunu evlerde soğutucu olarak kullanmak devri, modern soğutucular veya bugünkü adıyla buzdolapları ile kapanmıştır.

Temel prensipleri: Soğutma, ısının bir yerden başka bir yere aktarılması demektir. Soğuk, ısının kaybedilmesidir. Cisimden ne kadar çok ısı çekilirse, alınırsa, cisim o kadar soğuk olur. Isı sıcaktan soğuğa kendiliğinden akarken, tersine akış kendi kendine olmaz. Soğutma yapabilmek, akışı tersine döndürmek için enerji lazımdır. Soğutmanın en basit yolu, kendisi bir enerji deposu olan bir kalıp buz kullanmaktır. Su, buz haline getirilirken, enerji kullanılmış ve bu enerji buzda saklı kalmıştır. Buz, etraftaki ısıyı kendine alıp erirken su haline gelir.

Isıyı çekmenin başka bir yolu buharlaşmayı sağlamaktır. Sıcak bir günde insanı serinleten, vücuttaki terin buharlaşmasıdır. Ter buharlaşırken etraftan ve vücuttan ısı alarak insanı serinletir. Bu işlem soğutucuların, buzdolaplarının temel çalışma prensibidir.

Soğutucu nasıl çalışır? Soğutucuda buharlaşan su değil, sıvı halden gaz hale ve gaz halden sıvı hale dönüşebilen özel kimyevi bir maddedir. Buna soğutucu denir. Bu madde, soğutucu içinde üç ünite arasında dolaştırılır. Buharlaştırıcı (evaporatör), kompresör ve yoğunlaştırıcı (kondenser). Kompresör, soğutucuyu sistem içinde dolaştıran bir pompadır. Elektrik (veya ısı) enerjisini kullanan da budur. İnce bir borudan ibaret olan buharlaştırıcıya gelen soğutucu sıvı, burada birden genişler, buharlaşır ve ısı alarak buharlaştırıcıyı soğutur. Bu kısım dolap içinde olduğundan dolap soğutulmuş olur. Isıyı almış olan soğutucu gaz, daha sonra kompresöre giderek sıkıştırılır ve kondenserde yoğunlaştırılır. Kondenser dolabın dışındadır ve yoğunlaşma ile ortaya çıkan ısı dış havaya atılmış olur. Isısı atılmış gaz daha sonra tekrar buharlaştırıcıya giderek yeniden soğutmada kullanılır.

Absorbsiyonlu soğutma: Bazı buzdolaplarında hareket eden bir kısım yoktur. Buharlaşma ve yoğunlaşma işlemlerinde ısı (ekseriya bir gaz alevi) kullanılır. Absorbsiyonlu soğutucular elektriğin olmadığı veya pahalı olduğu uzak köşelerde kullanılır.

Termoelektrik soğutma: Bu sistemler, farklı metallerin, gerilim tatbikiyle birleşme noktalarında soğutma meydana getirmeleri prensibine dayanır. Laboratuvar seviyesinden ticari sahaya geçmesini engelleyen faktörler, yeterli soğutma kapasitesine ulaşılamaması ve oldukça pahalı olmasıdır. İleride bu engeller aşıldığında kullanma sahası yaygınlaşabilir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi